संस्कतभाषायां कालविध्यादिक्रियाः निर्मातुं लकारः इति काचित् व्यवस्था अस्ति । तत्र लकाराः दश भवन्ति ते यथा...
१.लट् । २.लेट् । ३.लङ् । ४.लुङ् । ५.लिट् ।
६.लिङ् । ७.लोट् । ८.लुट् । ९.ऌट् । १०.ऌङ् ।
एते दश लकाराः द्विधा विभक्ताः सन्ति ।
- सार्वधातुकाः / सविकरणकालार्थाः
- अर्धधातुकाः / अविकरणकालार्थाः
तत्र विधिलिङ् लकारः वर्तमानकालम् च् आज्ञार्थं बोधयति ।
पठ् धातोः लट् लकारे रूपाणि
लट् लकारः(परस्मैपदम्) |
एकवचनम् |
द्विवचनम् |
बहुवचनम्
|
प्रथमपुरुषः |
पठेत् |
पठेताम् |
पठेयुः
|
मध्यमपुरुषः |
पठे: |
पठेतम् |
पठेत
|
उत्तमपुरुषः |
पठेयम् |
पठेव |
पठेम
|
लट् (परसस्मैपदम्) लकारस्य आख्यातप्रत्ययाः(तिङ्प्रत्ययाः)
लट् लकारः(परस्मैपदम्) |
एकवचनम् |
द्विवचनम् |
बहुवचनम्
|
प्रथमपुरुषः |
इत् |
इताम् |
इयुः
|
मध्यमपुरुषः |
इः |
इतम् |
इत
|
उत्तमपुरुषः |
इयम् |
इव |
इम
|
सेव् धातोः लट् लकारे रूपाणि
लट् लकारः(आत्मनेपदम्) |
एकवचनम् |
द्विवचनम् |
बहुवचनम्
|
प्रथमपुरुषः |
सेवेत |
सेवेयाताम् |
सेवेरन्
|
मध्यमपुरुषः |
सेवेथाः |
सेवेयाथाम् |
सेवेध्वम्
|
उत्तमपुरुषः |
सेवेय |
सेवेवहि |
सेवेमहि
|
लट् (आत्मनेपदम्) लकारस्य आख्यातप्रत्ययाः(तिङ्प्रत्ययाः)
लट् लकारः(आत्मनेपदम्) |
एकवचनम् |
द्विवचनम् |
बहुवचनम्
|
प्रथमपुरुषः |
इत |
इयताम् |
इरन्
|
मध्यमपुरुषः |
इथाः |
इयाथाम् |
इध्वम्
|
उत्तमपुरुषः |
इय |
इवहि |
इमहि
|
इमे अपि पश्यन्तु
Reference
- संस्कृतशब्दचन्द्रिका Vidvan S.Ranganatha Sharma, Sri Surasaraswathi Sabha, Bangalore, India,1994.
- अनुवादप्रदीपः Sri Surasaraswathi Sabha, Bangalore, India,1997.